«Татыйаас» кэпсээн прототиба, Татьяна Константиновна ДьүөгэАаныстыырап туһунан ахтыыта. - 24 Февраля 2014 - Официальный сайт МБОУ"Кентикская СОШ"

Приветствую Вас, Гость

Главная » 2014 » Февраль » 24 » «Татыйаас» кэпсээн прототиба, Татьяна Константиновна ДьүөгэАаныстыырап туһунан ахтыыта.

15:21 «Татыйаас» кэпсээн прототиба, Татьяна Константиновна ДьүөгэАаныстыырап туһунан ахтыыта.
Татьяна Константиновна 1924 с. ахсынньы 22 күнүгэр Кэнтик нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата Игнатьев Константин, ийэтэ Аана диэн колхуостаахтар эбит. Ворошилов колхозка үлэлээбиттэр. 9 саастааҕар Тыымпыга оскуолаҕа биэрбиттэр. Олохторо Хоптолооххо эбит. Атырдьахха киирэр аартыкка олорбуттар. 1933 с. кулаактааһын саҕана Дьүөгэ Ааныстыырабы кытта ыалы кэрийэн сүөһүлэрин, баайдарын суруйбуттар. 1942-43 сс. ФЗО-ҕа үлэлээбит, Тарагаева Евдокия уонна Васильева Анисия буоланнар. Болуотунан кэлбит бэрэбинэлэри бэйэлэрэ таҥастаан мас буочука оҥорбуттар. Ол буочукаҕа балык туустаан фроҥҥа ыыталлар эбит. 1949 с. Егоров Василий Егоровичка кэргэн тахсан Бүлүүгэ көһөн киирбит. 4 оҕоломмут. Билигин пенсияҕа олорор, сиэннэрдээх, хос сиэннэрдээх. Кини билигин Кэнтиккэ суруйааччы Дьүөгэ Ааныстыырабы билэр, бииргэ алтыспыт соҕотох киһинэн буолар. Ол иһин биґиги киниттэн ахтыы ыллыбыт: «ДьүөгэАаныстыырап диэн Кэнтик нэһилиэгэр Хаҥсыырдаах үрэҕэр төрөөбүт киһи. Бу дойдуга колхоз саҥа саҕаланан эрдэҕинэ колхозтааһыны тэрийбитэ. Былыргы «хара масса» диэн үөрэҕэ суох дьоҥҥо, сүрдээх уустук өйдөрүгэр- санааларыгар киирэ илигинэ колхозтааһыны тэрийбитэ. Ону тэрийэн баран бу дойдуга. Кэнтик нэһилиэгэр 7 сыл сылдьыбыта. Онно мин тоҕустаах дуу, уоннаах дуу о5о буоларым. Онно колхозтааһыны тэрийэригэр биһиэхэ кэлэн үлэлиирбитин көрөн, үлэ биэрэн ким туох үлэлиирин билсэн баран инники үлэни былаанныыр этэ. Оччоҕо сэбиэппит Тыымпыга, бырабылыанньа диэн Хоптолооххо баар этэ. Ол ыккардыгар барытыгар сатыы сылдьар этэ. Ол былыр массыына да, тыраахтыр да диэн суох, биир эмит сылгы баарын иһин отун-маһын да тиэйбэт уустук үлэни үлэлээлиирэ. Оскуола оҕолоругар даҕаны, оскуолаҕа бэйэтигэр даҕаны бу аныгы олох уларыйыытын туґунан агитационай үлэнэн дьарыгырар этэ. Онон сурдээх уустук үлэлэри үлэлиир этэ. Онно мин эмиэ колхозтаах буолан, онно колхозка үлэлиир этим. Оҕуруот ыһан, табаах олордон иҥин, ол колхоз үлэтин барытын үлэлиир этибит. Онон кини бу дойду колхоһа тэриллэригэр сүрдээх үлэни ыыппыта. Кини бэйэтин тас көруҥэ буоллаҕына: үрдүк уҥуохтаах, бааһынайдыы хааннаах, хара куударалаах баттахтаах киһи этэ. Учууталлыыр этэ манна, онтон райкомолга үлэлээбитэ, онтон райкомҥа үлэлээбитэ. Кини барыта аныгы олоҕу тутуһар, инники олоҕу сэрэйэр киһи этэ. Биґиги кыра оҕолор бары кини кэллэҕинэ мустаммыт үлэлээбит үлэбитин отчуоттуубут. Боллоххо оскуолалаах этибит, бастакы үөрэнээччилэр онно үөрэммиттэрэ быһыыта. Мусуой буолан турар дьиэ уонна ол салҕааґынын Боллохтон көһөрөн аҕалбыта. Ол көһөрөрүгэр биһиги акка тиэйэн биэрдилэр да5аны бэйэбит тиэйэбит. Биирдэ кэлэн иһэн кини эппитэ: «Оҕолоор, балаһыанньа куһаҕан, бу тиэйэн иһэр оскуолабытыгар киирбэппит буолуо, ситэриэхпит суоҕа,» - диэбитэ. Ону балаһыанньа диэн тугуй диэн сорох оҕо билэр, сорох оҕо билбэт. Туох аатай ол балаһыанньа диэн ыйыталаһабыт. Онтукабыт сэрии буолаары турарын этэр эбит. «Эһиги бу оскуолаҕытын көтүттэрбиккитин эһээлэргит ардах быыһыгар иһин тутан биэриэхтэрэ, онно эһиги күһүн буорда иҥин ыһаарыҥ. Оччоҕо эһиил манна чугас үөрэниэ этигит,» - диир этэ. Онтон хас да сыл ааһан, 1941 сыл чугаһаан тиийэн кэлэр. Бэс ыйын 22-тигиэр тиийэн кэллэ Дьүөгэ Ааныстыырап. «Дьэ, о5олор, биһиги арахсарбыт чугаһаата, сэрии буолар үһү, сэрии буолбут бөлүүн,» - диэн кэпсэллээх кэллэ. «Оччоҕо эн онно бараҕын дуу?» - диибит, ону кини: «Барабын, бэйэҕит хаалыаххыт, үлэҕитин барытын бэйэҕит үлэлиэххит. Улахан дьон биир да суох буолуохтара, эр дьон суох буолуохтара,»- диир. Арай сарсыныгар кэлэн оҕолору кытта киирдэ да илии тутуһан киирэн барда: «Биһиги сэриигэ барар буоллубут. Кэнтиктэн 40-ча киһи барара буолуо. Бары оройуоҥҥа киирэбит, онтон борокуот кэлэн ылар үһү,» - диир. Биэрэккэ киирэн атаарбыппыт, борокуот Сунтаартан, Ньурбаттан дьону тиэнэн иһэр, биэрэккэ чугаґаабат. Онно тыылар дьону илдьэн биэрэллэр. Сорохтор сэриигэ баран өлүөхпүт кэриэтин, манна дойдубутугар өлүөхпүт диэн күрүүллэр эбит, ол иһин биэрэккэ чугаґаабат. Байыаннай дьон конвойдаан илдьэр эбиттэр. Барыта конвойдуун иҥинниин 50-ча киһини илтэрэ быһыылаах. Ол бириэмэҕэ биґиги учууталбыт эппитин ылынан үлэлээн бөҕө буолабыт, тугу баҕарар үлэлиибит. Кыайбаппыт, сатаабаппыт диэбэппит. Кини баран иһэн, үөрэхтээх буолан суруйар эбит быһыылаах, ол суруйара хойуут-хойут кэлэр этэ. Кэмбиэрэ суох, үс муннуктуу бүк тутуллан баран кумааҕы оҕотугар суулаабыт буолааччы. «Эһиги үлэлээҥ, биһиги баран иһэбит,» - диэн. Читанан тарҕаталаабыт быһыылаахтар этэ. Уоттаах сэриигэ тиийэн баран бу түүн сэриилэһэ киирэбит диэн суруйбут этэ. Онтон сурук кэлбэтэ5э. Кэлин өлбүт диэн биллэрии кэлбитэ.» «Айгын» пресс-киин корреспонденнара: Николаева Сардана, Иванова Настя, Тарагаева Чээнэ 12.03.13 с.
1 2 3 4 5 Просмотров: 370 \| Добавил: tnn15 \| Рейтинг: 0.0/0

Всего комментариев: 0

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]